Kisəciklərdən ibarət mükəmməl sistem
Ağciyərin quruluşunu nəzərdən keçirdiyiniz zaman
oksigenlə karbondioksidi qovuşdurmaq üçün
planlaşdırılmış qüsursuz bir sistemlə
qarşılaşacaqsınız.
Ağciyərin içinə hər biri iynə ucundan da kiçik
olan 300 milyondan artıq kisəcik (alveol)
yerləşdirilib. Kisəciklərin hər birinin diametri
0,25 mm qədərdir. Bütün bu kisəciklərin səthinin
ümumi sahəsi hesablananda ortaya fövqəladə bir
rəqəm çıxır. Bir insanın ağciyərinin səthinin
sahəsi təxminən 70-100 kvadratmetrdir. Belə bir
böyük səthin bu qədər kiçik bir həcmə
sığışdırılması ağciyərlərdəki qüsursuz layihənin
nəticəsidir.
Hər dəfə nəfəs aldığınız zaman həmin 300 milyon
kisəciyin içi hava ilə dolur. Bu kisəciklərin
daxili səthində kapilyarlar var. Balonlar hava
ilə dolanda kapilyarlarda olan qandakı
karbondioksid havada olan oksigen atomları ilə
yerini dəyişir.
Lakin həmin hava kisəciklərinin
açılıb-bağlanması ilk baxışdan göründüyü kimi
asan deyil. İlk dəfə şişirdilən balonu şişirtmək
nə qədər çətindirsə, adi şəraitdə yüksək bir
gərilməyə sahib olan alveolləri şişirtmək də o
qədər çətindir. Lakin tənəffüs zamanı heç bir
çətinlik çəkmirik. Hətta alveollə-rimizin
açılıb-bağlanmasını da hiss etmirik. Çünki
tənəffüs sistemimiz rahat nəfəs almağımızı təmin
edən bir quruluşa malikdir. Hər dəfə nəfəs
alanda alveollərin asanlıqla açılıb-bağlanmasını
təmin edən sistemin olmaması insan üçün ölümcül
nəticələr yarada biləcək ciddi bir problemdir.
Mümkün olan ən yaxşı layihə hər zaman olduğu
kimi yenə də insanın ixtiyarına verilmişdir.
Ağciyərlərinizi əmələ gətirən 300 milyondan
artıq kisəciyin ətrafı surfaktant adlı bir maddə
ilə əhatə edilib. Surfaktant maddəsi bu
kisəciklərin açılıb-bağlanmasına kömək edir,
səthdəki gərilmələri aşağı salır. Bu maddənin
başqa bir funksiyası isə nəfəs verərkən
kisəciklərin tamamilə boşalmasının qarşısını
almaqdır. Hətta ən güclü şəkildə nəfəs veriləndə
də ağciyərlərdə surfaktant sayə-sində müəyyən
miqdarda hava qalır. Beləliklə, alveol ətrafında
dolaşan qan həmişə hava ilə təmasda olub
orqanizmin bütün hüceyrələrinə nizamlı şəkildə
oksigen çatdırır.
Surfaktant alveollərin səthində olan xüsusi bir
hüceyrə qrupu (II tibb qranulyar promositlər)
tərəfindən sintez edilir. Orqanizmin ağciyərdən
başqa heç bir hissəsində olmayan bu hüceyrələr
sayəsində rahatlıqla nəfəs ala bilirik.
Bu maddənin mühüm xüsusiyyətlərindən biri də
onun körpə doğulmazdan tam bir ay əvvəl
hazırlanmasıdır. Olayın möcüzəvi tərəfi də elə
buradan başlayır. Ana bətnində olarkən
ağciyərindən istifadə etməyən körpə necə olur ki,
bayırda nəfəs alarkən belə bir çətinliklə
qarşılaşacağını düşünüb bu maddəni hazırlamağa
ehtiyac duyur? Körpə surfaktantın ağciyərindəki
kisəciklərə kömək edə biləcəyini haradan bilir?
Bu maddənin kisəciklərin səthindəki gərilməni
necə aşağı salacağını kimyaya dair hansı biliklə
ehtimal edir? Bu maddənin yoxluğu körpənin çox
qısa bir müddətdə ölməsi ilə nəti-cələnər. Bu
hazırlıq görülmədiyi zaman, yəni surfaktant
hazırlanması kifayət qədər olmadığı müstəsna
hallarda bu vəziyyət məsələn, körpələrdə oksigen
çatışmazlığına səbəb olur.
İnsan orqanizminin hər bir nöqtəsində rast
gəlinən bu həssas tarazlıq canlıların
yaradılışlarındakı ideal quruluşun mühüm
nümunəsidir. Sonsuz qüvvə sahibi olan Uca və
Qadir Allah hər bir canlı üçün misilsiz
layihələr yaradıb. Bütün bunları öyrənərək
Rəbbini tanımaq məqsədilə bir addım da atan
insanın vəzifəsi isə Allahın ucalığını lazımınca
qiymətləndirib təqdir etmək və Ondan lazımınca
qorxmaqdır: