Sehirli maddə olan trombin
Trombin qanı laxtalandıran bir proteindir. Lakin
trombin qanın tərkibində gəzsə də keçdiyi
yerlərdə olan qanı laxtalandıraraq onun normal
axmasına mane olmur. Trombin qanı yalnız
damarlardan birində qanaxma olanda laxtalandırır.
Bəs trombin lazım olduğu zaman laxtalandırma
xüsusiyyətini necə əldə edib?
Trombin əsasən qanın tərkibində aktiv olmayan
protrombin halında mövcuddur. Protrombin aktiv
olmadığına görə də fibrinogeni hərəkətə
gətirərək laxtalanma üçün zəruri olan fibrin
maddəsinin əmələ gəlməsini təmin etmir.
Beləliklə, canlı nəzarət edilməyən laxtalanmanın
təhlükəli təsirlərindən qorunmuş olur.
İndi bunu düşünək. Əgər qanın laxtalanma
sistemində yalnız fibrinogen və protrombin
funksiya daşısaydı, bu hal ölümlə nəticələnə
bilərdi. Belə bir vəziyyətdə insan yaralandığı
zaman qanın tərkibində məqsədsiz şəkildə dolaşan
protrombin fibrinogenin yanından ötüb keçər və
həmin insan da qan itkisindən ölə bilərdi. Bu
vəziyyətə görə, yəni protrombin fibrinogeni
fibrinə çevirmək xüsusiyyətinə malik olmadığı
üçün orqanizmdə protrombini fəallaşdırıb
hərəkətə gətirən bir mexanizmə ehtiyac var. Bu
sistem insan orqanizmində mövcuddur.
Laxtalanma sistemində "Stüart amili" deyilən
başqa bir protein də protrombinə təsir edir və
onu aktiv trombinə çevirir. Trombin fibrinogeni
yalnız bu şəkildə fibrinə çevirir və qanın
laxtalanmasını meydana gətirir.
Lakin burada başqa mühüm məqam da var: əgər
Stüart amili və protrombinlə fibrinogen qanın
laxtalanmasında rol oynayan yeganə proteinlər
olsaydı, Stüart amili öz təsirini dərhal
göstərəcək və orqanizmin qanını qurtaracaqdı.
Məhz bu səbəblərə görə Stüart amili də qanın
tərkibində aktiv şəkildə deyil və onun
fəaliyyətə başlamaq üçün aktivləşdirilməsi
lazımdır.
Laxtalanmanın bu yerində vəziyyət daha
diqqətçəkici bir şəkil alır. Aktiv vəziyyətdə
olan Stüart amili də protrombini hərəkətə
gətirmək üçün kifayət deyil. Stüart amili ilə
protrombini bir kolbaya qoyub qarışdıra
bilərsiniz, lakin bu zaman trombin əmələ gələnə
qədər insan qanaxmadan öləcək. Stüart amilinin
fəaliyyətə başlaya bilməsi üçün də akselerin
adlı başqa bir protein lazımdır. Bütün bunların
bir yerə toplaşması ilə aktiv Stüart amili
protrombinə dərhal təsir edib onu trombinə
çevirir və qanaxmanın qarşısı alınır.
Bura qədər təsvir edilən mərhələləri belə xülasə
etmək mümkündür ki, bir proenzimi aktivləşdirmək
üçün iki ayrı proteinə ehtiyac duyulur.
Lakin laxtalanmadakı bir-birinə bağlı olan
proseslər bununla da məhdudlaşmır. Əslində
akselerin də başlanğıcda aktiv olmayan
proakselerin vəziyyətindədir. Bəs bu proteini nə
aktivləşdirir? Trombin! Lakin trombin
xatırlayacağınız kimi, bu zəncirvari hadisədə
proakselerinin olduğu yerdən də aşağıdadır. Bu
halda akselerin hazırlanmasında rol oynayan
trombin nəvənin nənədən əvvəl mövcud olmasına
bənzəyir. Lakin Stüart amilinin protrombini çox
aşağı sürətlə parçalamasına görə qanda həmişə
müəyyən bir miqdarda trombin olur. (Michael Behe,
"Darwin's Black Box", New York: Free Press,
1996, s.85-90).
Bura qədər qeyd olunanlar laxtalanma ilə bağlı
olduqca səthi məlumatlar idi. Lakin bu məhdud
məlumatlara baxmayaraq laxtalanma kimi həyatımız
boyunca tez-tez rastlaşdığımız bir hadisənin nə
qədər kompleks və heyrətamiz bir plan olduğunu
dərk etmək mümkündür. Onlarla zərrəciyin
bir-birinə bağlı şəkildə funksiya daşıdığı və
hər birinin də qüsursuz fəaliyyət göstərdiyi bu
sistemin təsadüflər nəticəsində meydana gəlməsi
iddiasını irəli sürmək isə bir insanın həyatı
boyu qarşılaşa biləcəyi ən məntiqsiz, ən şüursuz
bir hərəkətdir.
Bundan əlavə, təkamülçülər canlıların
mərhələ-mərhələ təkamülə məruz qalıb
kamilləşdiyini iddia edirlər. Halbuki laxtalanma
hadisəsindən də göründüyü kimi, bütün protein və
enzimlər laxtalanmanın baş verməsi üçün
bir-birinə bağlıdır və onlardan biri olmadan
digəri heç bir işə yaramır, hət-ta həmin
canlının ölümünə də səbəb olur. Buna görə də
canlının digər zərrəciklərin tamamlanmasını
gözləmək kimi bir şansı və vaxtı olmayacaq,
beləliklə də canlı məhv olacaqdır. İnsan hansısa
təkamül mərhələlərini keçərək təkmilləşməyib.
İnsan bu gün hansı görünüşə malikdirsə, onun
hansı fiziki və kimyəvi xüsusiyyətləri varsa, o,
bundan milyon illər əvvəl ilk dəfə yarananda da
həmin xüsusiyyətlərə malik olub. Bu da insanın
Allah tərəfindən bir an içində yaradılması
həqiqətinin aşkar dəlillərindəndir: